Ondanks de vele grote voordelen en mogelijkheden die digitalisering ons biedt, vormen de huidige digitale samenlevingen steeds grotere risico’s voor de democratische waarden. Aangezien de grote macht in handen is van een paar individuen zoals Donald Trump en Elon Musk, hebben ondemocratische praktijken – zowel in het digitale als niet-digitale domein – enorme gevolgen voor ons welzijn en onze privacy. De dominantie van buitenlandse techgiganten (zoals Google, Meta, Amazon en Microsoft) en het gebrek aan digitale soevereiniteit hebben een afhankelijkheid gecreëerd die de veerkracht en autonomie van Nederland en de Europese Unie bedreigt.
Zo’n grote afhankelijkheid van deze techbedrijven impliceert een afhankelijkheid van extractieve bedrijfsmodellen die winst belangrijker vinden dan het gemeenschappelijke belang. De verspreiding van verkeerde informatie, polarisatie, manipulatie en exploitatie van persoonlijke gegevens zijn slechts enkele van de ondemocratische en schadelijke praktijken die ons huidige digitale domein vormgeven. Met de toenemende cyberbedreigingen en geopolitieke spanningen wordt het steeds belangrijker om de controle over onze digitale infrastructuur terug te winnen.
Daarom is er nood voor een nieuw digitaal ecosysteem: één dat gebaseerd is op en dient voor het collectieve welzijn in plaats van bedrijfswinst. Een nieuwe visie op de digitale economie moet democratische en soevereine waarden centraal stellen.
Daar komen Digital Commons in beeld: collectief bestuurde digitale bronnen, beheerd door gemeenschappen in plaats van bedrijven. Denk bijvoorbeeld aan Mastodon (gedecentraliseerd social media platform; alternatief voor Twitter/X) of Nextcloud (zelf gehoste cloud opslag; alternatief voor Google Drive). Deze al bestaande projecten bewijzen dat het mogelijk is om een digitale infrastructuur te ontwikkelen die aansluit bij democratische principes, waaronder decentralisatie, gezamenlijk eigendom en zorg.
Om tot een soeverein en veerkrachtig digitaal ecosysteem te komen, stellen we drie transitiepijlers uiteen:
- Digitale publieke infrastructuur
- Duurzame en democratische verdien- en organisatiemodellen
- Bewustzijn en digitale kennis
De tijd om in actie te komen is krap. Als Europa een digitale toekomst wil die democratisch, duurzaam en veerkrachtig is, moet het investeren – niet in een Europese versie van de huidige heersende praktijken, maar in robuuste alternatieven.
We hebben een digitaal ecosysteem nodig dat niet alleen veiliger en eerlijker is, maar ook fundamenteel verschilt van de extractieve modellen die vandaag domineren. Maar hoe kunnen we dat bereiken?
Bij Commons Network hebben we hard gewerkt om antwoorden te vinden op deze vraag. Na een jaar onderzoek publiceren we deze routekaart die de route schetst naar een soeverein en veerkrachtig digitaal ecosysteem in het licht van de vele hedendaagse uitdagingen voor onze democratie, autonomie en rechtsstaat.
